Akt poświadczenia dziedziczenia to dokument sporządzany przez notariusza, w którym określa się, kto jest spadkobiercą zmarłego oraz jaki udział w spadku mu przypada. Notariusz przygotowuje ten akt na podstawie oświadczeń złożonych przez spadkobierców, które są zawarte w protokole dziedziczenia, oraz na podstawie analizy odpowiednich dokumentów. Akt ten ma moc prawną równą postanowieniu sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, co oznacza, że jest pełnoprawnym i wiążącym dokumentem potwierdzającym prawo do dziedziczenia. Dzięki tej procedurze spadkobiercy mogą szybciej i sprawniej uregulować kwestie majątkowe po zmarłym.
W polskim prawie wyróżnia się dwa rodzaje dziedziczenia: ustawowe oraz testamentowe. Dziedziczenie ustawowe ma miejsce, gdy zmarły nie sporządził testamentu, a zasady podziału spadku są uregulowane w przepisach prawa (art. 931-940). W takim przypadku spadkobiercami są najczęściej członkowie najbliższej rodziny. Z kolei dziedziczenie testamentowe występuje wtedy, gdy zmarły sporządził testament, określając w nim, kto ma otrzymać spadek. Spadek może być przekazany dowolnej osobie fizycznej lub prawnej, jednakże bliscy członkowie rodziny, nawet pominięci w testamencie, mają prawo do zachowku, czyli części spadku, przysługującej im na mocy prawa.
W sytuacji, gdy dziecko spadkodawcy nie dożyje otwarcia spadku, jego prawo do dziedziczenia przechodzi na dzieci, czyli wnuki spadkodawcy. W takim przypadku wnuki dziedziczą część majątku, która należałaby się ich zmarłemu rodzicowi, dzieląc ją na równe części. Jeżeli nie ma spadkobierców z pierwszego kręgu (dzieci i małżonek) lub spadek zostanie przez nich odrzucony bądź zostaną oni uznani za niegodnych dziedziczenia przez sąd, prawo do dziedziczenia przechodzi na kolejnych krewnych, takich jak rodzice czy rodzeństwo zmarłego.
Do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia wymagana jest osobista obecność wszystkich tzw. osób zainteresowanych. Są to osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi, a także osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne. Muszą być obecne osobiście, co wyklucza reprezentowanie ich przez pełnomocników. Jeżeli któraś z osób odrzuciła spadek lub zapis windykacyjny, została uznana za niegodną dziedziczenia, bądź zrzekła się dziedziczenia na mocy umowy ze spadkodawcą, traci status osoby zainteresowanej. W przypadku, gdy nie można zapewnić obecności wszystkich zainteresowanych, alternatywą jest złożenie wniosku do sądu o stwierdzenie nabycia spadku.
Przy kompletowaniu dokumentów do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia warto upewnić się, czy zmarły, a także jego zstępni, rodzeństwo lub zstępni rodzeństwa, nie mieli dzieci, które zmarły przed nimi. W takim przypadku konieczne będzie uzyskanie odpisów aktów zgonu tych osób, aby prawidłowo sporządzić dokument i uwzględnić wszystkie osoby uprawnione do dziedziczenia.
Należy skompletować wszystkie niezbędne dokumenty, w tym odpisy aktów zgonu spadkodawcy i ewentualnie innych zmarłych krewnych, akty urodzenia, małżeństwa oraz testament, jeśli został sporządzony.
Spadkobiercy ustawowi i testamentowi, a także osoby, na rzecz których sporządzono zapisy windykacyjne, składają przed notariuszem oświadczenia dotyczące przyjęcia lub odrzucenia spadku.
Notariusz sporządza protokół dziedziczenia, w którym zawarte są oświadczenia wszystkich spadkobierców oraz ustalenia dotyczące podziału spadku.
Na podstawie zgromadzonych dokumentów i protokołu notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia, który ma moc prawną równą postanowieniu sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.
